Fotografije iz starog albuma - značaj i značenja (III deo)
Fotografija: Portreti iz albuma porodice Zidverc
Tekst: Milena Gnjatović
Slika porodice
Porodična loza Zidverca, izložena na stranicama starog foto-albuma sa debelim kožnim koricama i bogatim ručnim radom na njima, ima oca i osnivača, svoj kamen temeljac koji je predstavljen odmah na prvoj strani. Reprezentativni portret oca familije, Jonatana Zidverca, predstavljenog impozantnom celom figurom u urednom crnom odelu, sa visokom belom kragnom, crnim rukavicama i šeširom u ruci, strogog izraza lica sa brkovima uređenim brkovezom, nalepljen je na tvrdu kartonsku podlogu sa natpisom: Princess Portrait.
Ovo je slika očeve pozicije u kući, ali i u društvu. Vizuelna poruka ove kabinet fotografije i njeno istaknuto, vodeće, mesto u simboličnom lancu slika, čak i kada ne bismo znali identitet portretisanog, potvrđuje patrijarhalnu ideologiju u kojoj dominira figura oca. Portret oca ili građanina, rodonačelnika nove loze, nalazi se na prvom mestu u svakom porodičnom albumu, jer mu to mesto po hijerarhiji paternalizma pripada.
Ako je formiranje porodičnog foto-albuma komplementaran proces konstrukciji porodičnog identiteta, onda je to vrlo odgovoran, pre svega, edukativni zadatak. Ovde se treba podsetiti da prema tradicionalnoj ikonografiji lik žene koja podučava, pre svega, svoje dete, predstavlja opšte mesto u evropskoj istoriji umetnosti – od Bogorodice koja drži knjigu pred malim Hristom do fotografije Mihaila Terzibašića gde majka jednom rukom drži uho svom sinu, a u drugoj drži prut.
Fotografija Ženi Zidverc sa svojih petoro dece komponovana je tako da nenametljivo upućuje da je ova majka, predstavljena pred teškom draperjom, koja se još u religijskoj ikonografiji koristi kako bi ukazala na unutrašnjost hrama, enterijer, privatni domen, okrenuta porodici i izvođenju dece na pravi put, kroz obrazovanje.
Dok Ženi sedi na stolici odevena u bluzu od narodnog platna i dugačku, tešku suknju koja se neće tako teško pohabati prilikom kućnih poslova, na krilu joj stoji nasmejana beba, koja, lepo pripremljena za fotografisanje radoznalo gleda ka objektivu. To je Stela, moja baka, najmlađe dete u porodici Zidverc.
Starije sestre, Dora i Frida, odevene u iste, školske građanske nošnje, haljine od narodnog platna sa pojasevima i mašnama u kosi, stoje sa leve i desne majčine strane, dok su braća Adolf i Maksim ispred njih, u „uniformama“ – matorskim odelima. Ovo odelo nastalo je u Engleskoj 1846. godine kada je jedan krojač, prema mornarskoj uniformi, izradio odeću za petogodišnjeg princa od Velsa, budućeg Edvarda VII. To odelo se sastojalo od širokih zvonastih pantalona, bluze sa velikom mornarskon kragnom, vezane marame oko vrata i mornarskog šešira sa širokim obodom.
U takvom odelu je princ od Velsa putovao kraljevskom jahtom u posetu Irskoj. Ubrzo posle toga, u Britaniji, ponosnoj na svoju mornaricu i vladavinu morima, matorsko odelo je postalo široko rasprostranjena moda i uskoro su ga imali svi dečaci i devojčice u svojoj garderobi. Pošto nije bilo komplikovano za izradu, proizvodila ga je i konfekcija tako da je bilo dostupno svim slojevima, a za njegov uspeh zaslužno je i to što je zadovoljavalo niz potreba: isticalo je ponos roditelja, bilo je podesno za svaku priliku i udobno za nošenje.
Nemačka, Francuska i druge evropske zemlje, pa čak i SAD prihvatile su ovu modu, dodajući neke nove detalje i svojstvenosti. Matorsko odelo u Srbiji roditelji su kupovali deci u eri težnje ka emancipaciji, modernizaciji, okretanju Zapadu i oslobađanju od otomanskih stega. Još eksplicitnije upućujući na iste vrednosti, Dora drži u ruci svesku, ovim atributom direktno pokazujući da se pripremila za školu, sticanje obrazovanja.
Nastavak: Fotografije iz starog albuma - značaj i značenja (IV deo)
Pročitajte prethodni tekst: Fotografije iz starog albuma - značaj i značenja (II deo)